Kinh doanh là một hành trình đầy thử thách và để vượt qua những khó khăn đó, bạn cần xây dựng một bản kế hoạch kinh doanh bài bản cho doanh nghiệp của mình ngay từ đầu. Kế hoạch này sẽ là chiếc la bàn giúp bạn định hướng đúng đắn và dẫn lối bạn đạt được thành công trong kinh doanh.
Nếu bạn là nhà khởi nghiệp, chủ doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs), nhà đầu tư, nhà quản lý hoặc những ai dự định khởi nghiệp kinh doanh trong thời gian tới, đã nhận ra tầm quan trọng của kế hoạch kinh doanh nhưng không biết bắt đầu từ đâu, thì đừng bỏ lỡ hướng dẫn chi tiết và dễ hiểu về các bước lập kế hoạch kinh doanh của Dương Gia Phát qua nội dung dưới đây.
Kế hoạch kinh doanh là gì?
Kế hoạch kinh doanh (business plan)
Kế hoạch kinh doanh là một tài liệu chi tiết về mục tiêu, cách thức và các bước thực hiện cụ thể mà doanh nghiệp dự định thực hiện để đạt được các mục tiêu kinh doanh. Nó cung cấp cái nhìn tổng quan về cách thức hoạt động, phân tích thị trường, đối tượng khách hàng mục tiêu, marketing, tài chính và các yếu tố quan trọng khác để đảm bảo doanh nghiệp có thể phát triển bền vững và đạt được thành công. Kế hoạch kinh doanh cũng là công cụ quan trọng để thuyết phục nhà đầu tư và đối tác, đồng thời giúp doanh nghiệp quản lý hoạt động và ra quyết định hiệu quả.
Lợi ích khi doanh nghiệp xây dựng kế hoạch kinh doanh
Lợi ích khi xây dựng kế hoạch kinh doanh
Định hình hướng đi và mục tiêu rõ ràng: Kế hoạch kinh doanh cung cấp một lộ trình cụ thể, giúp doanh nghiệp tránh hoạt động thiếu định hướng và tập trung vào các kế hoạch quan trọng. Nhờ đó, doanh nghiệp có thể phân bổ nguồn lực hợp lý để tối ưu hiệu suất và đạt kết quả mong muốn.
Quản lý tài chính và dòng tiền: Một bản kế hoạch kinh doanh chi tiết giúp doanh nghiệp dự báo doanh thu, kiểm soát chi phí và tối ưu hóa lợi nhuận. Nó cũng giúp theo dõi dòng tiền, đảm bảo đủ nguồn vốn để duy trì hoạt động và mở rộng kinh doanh. Việc quản lý tài chính chặt chẽ giúp doanh nghiệp chủ động trong việc huy động vốn, hạn chế rủi ro tài chính và duy trì sự ổn định.
Quản lý rủi ro: Kế hoạch kinh doanh cho phép doanh nghiệp nhận diện trước các rủi ro tiềm ẩn như biến động thị trường, thay đổi chính sách hoặc sự cạnh tranh khốc liệt. Nhờ đó, doanh nghiệp có thể xây dựng các phương án dự phòng để giảm thiểu tác động tiêu cực. Một kế hoạch càng chi tiết, doanh nghiệp càng dễ dàng thích ứng với những thay đổi bất ngờ và duy trì sự phát triển bền vững.
Thu hút nhà đầu tư và đối tác: Một bản kế hoạch kinh doanh chi tiết cung cấp thông tin rõ ràng về chiến lược, mục tiêu tài chính, và triển vọng tăng trưởng giúp doanh nghiệp tạo niềm tin cho các bên liên quan thuyết phục nhà đầu tư và đối tác về tiềm năng phát triển và khả năng sinh lời.
Nâng cao hiệu quả quản lý và ra quyết định: Kế hoạch kinh doanh giúp doanh nghiệp dễ dàng theo dõi tiến độ và đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh; hỗ trợ việc ra quyết định nhanh chóng và điều chỉnh kịp thời khi cần thiết.
Các bước lập kế hoạch kinh doanh hiệu quả
Các bước lập kế hoạch kinh doanh
Bước 1: Tổng quan về doanh nghiệp
Tổng quan về doanh nghiệp là phần mở đầu trong kế hoạch kinh doanh, nơi bạn cần cung cấp cái nhìn tổng quát về công ty, sứ mệnh, tầm nhìn và mục tiêu phát triển trong tương lai. Đây là phần quan trọng để nhà đầu tư, đối tác, hoặc các bên liên quan hiểu rõ về doanh nghiệp của bạn, từ đó quyết định việc hợp tác hoặc đầu tư. Các yếu tố cần có trong phần tổng quan:
Giới thiệu doanh nghiệp:
Mô tả ngắn gọn về công ty của bạn, bao gồm tên, lĩnh vực hoạt động và những sản phẩm/dịch vụ chính mà công ty cung cấp.
Làm rõ lý do tồn tại của doanh nghiệp, tức là tại sao bạn quyết định thành lập công ty này và nhu cầu gì trong thị trường mà bạn muốn đáp ứng.
Ví dụ: “Công ty ABC được thành lập với mục tiêu cung cấp các sản phẩm công nghệ tiên tiến giúp cải thiện năng suất công việc cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Sản phẩm chủ yếu là phần mềm quản lý dự án, giúp các công ty tối ưu hóa quy trình làm việc.”
Sứ mệnh và tầm nhìn
Sứ mệnh: Giải thích lý do tại sao doanh nghiệp của bạn tồn tại. Sứ mệnh của công ty giúp xác định mục đích và giá trị mà doanh nghiệp muốn đóng góp cho công chúng (khách hàng, đối tác, nhân sự, xã hội vv.). Sứ mệnh trả lời câu hỏi: “Doanh nghiệp này được thành lập để làm gì, giải quyết vấn đề nào cho khách hàng?”
Tầm nhìn: Là mục tiêu dài hạn, tối thiểu là 5 năm (đối với SMEs có thể từ 3-5 năm), phản ánh hình ảnh tương lai mà doanh nghiệp hướng đến. Tầm nhìn xác định phương hướng phát triển của công ty, định hình các chiến lược và quyết định quan trọng, đồng thời tạo động lực cho toàn bộ tổ chức trong suốt quá trình phát triển.
Ví dụ về sứ mệnh và tầm nhìn của PNJ:
Sứ mệnh: PNJ mang lại niềm kiêu hãnh cho khách hàng bằng các sản phẩm trang sức tinh tế, chất lượng vượt trội.
Tầm nhìn: Là công ty chế tác và bán lẻ trang sức hàng đầu châu Á, giữ vị trí số 1 trong các phân khúc trung và cao cấp tại Việt Nam.
Mô hình hoạt động:
Làm rõ cách thức doanh nghiệp hoạt động, các loại sản phẩm hoặc dịch vụ cung cấp và nhóm khách hàng mục tiêu.
Xác định rõ các kênh phân phối, đối tác chiến lược và các cơ chế tạo ra doanh thu cho công ty.
Ví dụ: Chúng tôi cung cấp phần mềm qua hình thức đăng ký thuê bao hàng tháng, phục vụ cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ có nhu cầu quản lý dự án một cách hiệu quả. Kênh phân phối chủ yếu là bán hàng trực tuyến và hợp tác với các đại lý phần mềm.
Đưa ra thông tin về vị trí của công ty trong ngành, các yếu tố tạo nên lợi thế cạnh tranh và lý do doanh nghiệp của bạn có thể thành công trong thị trường hiện tại. Xác định rõ các yếu tố khiến doanh nghiệp của bạn khác biệt và cạnh tranh được trong ngành (USP). Có thể là sản phẩm/dịch vụ độc đáo, mô hình kinh doanh sáng tạo, chiến lược marketing hiệu qủa hoặc đội ngũ nhân sự tài năng.
Ví dụ: Sản phẩm của chúng tôi không chỉ đơn giản là phần mềm quản lý dự án mà còn được tích hợp các công cụ phân tích dữ liệu ứng dụng AI, có khả năng dự đoán kết quả tương lai cũng như đưa ra các phương án triển khai thông minh, giúp doanh nghiệp không chỉ quản lý mà còn tối ưu hóa hiệu quả công việc.
Bước 2: Xác định mục tiêu kinh doanh
Mục tiêu kinh doanh phải là những chỉ tiêu rõ ràng và dễ đo lường, giúp định hướng các chiến lược trong quá trình triển khai. Áp dụng mô hình S.M.A.R.T (Cụ thể, đo lường được, khả thi, thực tế và có thời gian rõ ràng) để xác định các mục tiêu sẽ giúp doanh nghiệp rõ ràng.
Trên thực tế, để xác định doanh số phù hợp, ta cần căn cứ vào một số yếu tố thực tế như quy mô thị trường (market size), khả năng tiếp cận khách hàng, mức độ cạnh tranh và các nguồn lực hiện có của doanh nghiệp.
Giả sử:
Mục tiêu của một công ty cung cấp phần mềm quản lý dự án là đạt 16 tỷ VND trong năm đầu tiên tại Việt Nam. Khách hàng mục tiêu là các doanh nghiệp SMEs. Dù doanh nghiệp vừa và nhỏ chiếm hơn 800.000 trên cả nước, nhưng không phải tất cả đều có nhu cầu sử dụng phần mềm quản lý dự án.
Tuy nhiên, nếu bạn có thể tiếp cận khoảng 0.2% – 1% trong số đó, bạn hoàn toàn có thể đạt được mục tiêu và thậm chí vượt qua. Nếu mức giá dùng phần mềm 10 triệu VND/năm, thì 1.600 khách hàng (0.2% thị phần của 800,000 doanh nghiệp SMEs) sẽ đóng góp 16 tỷ VND doanh thu trong năm đầu tiên.
Bước 3: Nghiên cứu và phân tích thị trường
Phân tích thị trường là một bước rất quan trọng trong việc xây dựng kế hoạch kinh doanh. Thông qua nghiên cứu thị trường, bạn sẽ hiểu rõ hơn về khách hàng mục tiêu, xu hướng tiêu dùng và các đối thủ cạnh tranh trong ngành. Các yếu tố cần nghiên cứu:
Phân khúc thị trường
Trước khi xác định khách hàng mục tiêu, bạn cần phân khúc thị trường (segmentation). Việc phân khúc thị trường giúp bạn hiểu rõ hơn về những nhóm khách hàng khác nhau, từ đó xác định các nhóm có tiềm năng cao và nhu cầu riêng biệt đối với sản phẩm/dịch vụ của bạn.
Khách hàng mục tiêu
Sau khi phân khúc thị trường, bạn sẽ xác định nhóm khách hàng mục tiêu. Tuy nhiên, trong mỗi nhóm này, không phải ai cũng giống nhau. Vì vậy, việc phác họa chân dung khách hàng giúp bạn hiểu rõ hơn về những khác biệt nhỏ trong nhu cầu, sở thích, nỗi đau (pain points), insight khách hàng v.v của các đối tượng mục tiêu trong nhóm này.
Mặc dù tất cả họ đều có chung mục đích là sử dụng một sản phẩm/dịch vụ, nhưng thông qua việc hiểu rõ các yếu tố như độ tuổi, giới tính, thu nhập, thói quen tiêu dùng, hành vi, insight, sở thích,… bạn sẽ biết cách tiếp cận và truyền tải thông điệp sao cho phù hợp và hướng họ đến sản phẩm/dịch vụ mà bạn cung cấp.
Phân tích đối thủ cạnh tranh
Phân tích các đối thủ chính, cả trực tiếp và gián tiếp, giúp bạn hiểu rõ hơn về các sản phẩm/dịch vụ họ cung cấp, cách họ tiếp cận thị trường, cách họ làm marketing, truyền thông, content marketing v.v. Điều này không chỉ giúp bạn hiểu rõ về các yếu tố họ đang khai thác mà còn giúp nhận diện được những khoảng trống hoặc cơ hội chưa được tận dụng trong thị trường. Từ đó, bạn có thể xây dựng chiến lược kinh doanh hiệu quả và đáp ứng nhu cầu thị trường tốt hơn.
Xu hướng ngành
Cập nhật những xu hướng phát triển trong ngành để xác định cơ hội và thách thức mà bạn có thể gặp phải. Điều này sẽ giúp bạn kịp thời điều chỉnh chiến lược của mình, tận dụng được những cơ hội mới và đối phó với các thách thức.
Bước 4: Phân tích SWOT
Phân tích SWOT
Phân tích SWOT là bước quan trọng để đánh giá tình hình của doanh nghiệp, xác định những điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức mà doanh nghiệp đang đối mặt. Các yếu tố trong SWOT cần phân tích:
Điểm mạnh (Strengths): Những yếu tố bên trong tạo ra lợi thế cạnh tranh cho công ty, ví dụ như sản phẩm độc đáo, đội ngũ nhân viên chất lượng, hoặc mối quan hệ với khách hàng bền vững.
Điểm yếu (Weaknesses): Những yếu tố bên trong hạn chế hoặc gây trở ngại cho công ty, ví dụ như thiếu nguồn lực tài chính, thiếu đội ngũ nhân viên có kinh nghiệm, hay thiếu mạng lưới phân phối.
Cơ hội (Opportunities): Là những yếu tố từ bên ngoài mà doanh nghiệp có thể tận dụng để phát triển. Ví dụ, sự thay đổi trong hành vi của khách hàng hoặc sự xuất hiện của xu hướng thị trường mới có thể là cơ hội để doanh nghiệp cải tiến sản phẩm/dịch vụ, mở rộng thị trường hoặc ứng dụng công nghệ mới.
Thách thức (Threats): Là những yếu tố bên ngoài ngoài tầm kiểm soát của doanh nghiệp, nhưng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động của công ty. Những thách thức này có thể đến từ sự cạnh tranh mạnh mẽ từ các đối thủ lớn, thay đổi trong chính sách pháp lý, biến động kinh tế, hay tình hình chính trị bất ổn, tất cả đều có thể gây ảnh hưởng đến chiến lược và hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.
Lưu ý: Khi phân tích SWOT, cần xác định rõ các yếu tố trong từng phần dựa trên dữ liệu thực tế và trình bày trực quan. Quan trọng nhất là khi kết hợp SWOT để đưa ra chiến lược phải đảm bảo tính khả thi và phù hợp với nội lực doanh nghiệp.
Bước 5: Thiết lập mô hình kinh doanh
Mô hình kinh doanh là cách mà doanh nghiệp tạo ra và chuyển giao giá trị từ sản phẩm hoặc dịch vụ của mình cho khách hàng và nhận lại giá trị từ khách hàng. Mỗi doanh nghiệp cần xây dựng mô hình kinh doanh riêng, phù hợp với từng sản phẩm/dịch vụ của mình. Mô hình kinh doanh là kết quả trực tiếp của việc hoạch định chiến lược kinh doanh. Khi chọn mô hình, cần dựa trên chiến lược được xác định từ các phân tích kỹ lưỡng.
Ví dụ: Mô hình kinh doanh của Grab hay Uber là mô hình nền tảng kết nối dịch vụ vận tải giữa tài xế và khách hàng thông qua ứng dụng di động. Mô hình này hoạt động trên cơ sở chia sẻ (platform-based business model) dịch vụ vận tải, trong đó Grab hay Uber không sở hữu xe mà cung cấp nền tảng công nghệ để hai bên giao dịch và thu phí từ các giao dịch đó.
Lưu ý: Trong phần này, bạn chỉ cần nêu lại mô hình kinh doanh được xác định dựa trên chiến lược kinh doanh đã được hoạch định trước đó. Nếu chưa có chiến lược kinh doanh, doanh nghiệp cần phải hoạch định và bổ sung chiến lược cùng mô hình kinh doanh trước khi tiếp tục lập kế hoạch kinh doanh.
Bước 6: Lập kế hoạch marketing
Xây dựng kế hoạch marketing
Trong kế hoạch kinh doanh, kế hoạch marketing là một phần quan trọng và cần có; hỗ trợ doanh nghiệp đạt được các mục tiêu kinh doanh. Phòng kinh doanh sẽ phối hợp với phòng marketing để xây dựng kế hoạch marketing đảm bảo các hoạt động marketing phù hợp với mục tiêu và chiến lược kinh doanh đã đề ra. Cụ thể, kế hoạch marketing trong kế hoạch kinh doanh sẽ bao gồm:
Chiến lược marketing: Là cách thức hoặc hướng đi chính mà công ty sẽ áp dụng để tạo dựng và nâng cao giá trị thương hiệu, thu hút và giữ chân khách hàng.
Các chiến dịch marketing cụ thể: Mô tả các chiến dịch quảng bá, truyền thông và các hoạt động marketing khác mà công ty sẽ triển khai trong năm. Các chiến dịch này phải đảm bảo tính khả thi, chi phí hợp lý và khả năng đạt được mục tiêu kinh doanh.
Dự trù ngân sách marketing: Dự tính ngân sách chi tiết cho các chiến dịch marketing, dựa trên các mục tiêu doanh thu và chiến lược kinh doanh đã đặt ra.
Lộ trình và kế hoạch triển khai: Xác định rõ các bước triển khai, thời gian thực hiện (action plan) và các kết quả mong đợi từ các chiến dịch marketing.
Trong kế hoạch kinh doanh tổng thể, các yếu tố này cần được nêu ra một cách tổng quát, nhằm đảm bảo sự liên kết giữa chiến lược kinh doanh và các hoạt động marketing. Chi tiết cụ thể về từng chiến dịch, ngân sách và lộ trình sẽ được xây dựng trong bản kế hoạch marketing tổng thể do phòng marketing phụ trách.
Kế hoạch quản lý nhân sẽ giúp doanh nghiệp xác định các nhu cầu về nhân lực trong tương lai. Bộ phận kinh doanh cần phối hợp chặt chẽ với bộ phận nhân sự để xây dựng các kế hoạch tuyển dụng; đào tạo đội ngũ nhân viên phù hợp; theo dõi và đánh giá hiệu quả làm việc của nhân viên. Điều này đảm bảo rằng doanh nghiệp sẽ có đội ngũ nhân sự chất lượng, đáp ứng được các yêu cầu để đạt được mục tiêu kinh doanh đã đề ra.
Bước 8: Thiết lập kế hoạch tài chính
Lập kế hoạch tài chính là bước quan trọng trong kế hoạch kinh doanh, giúp doanh nghiệp dự báo và quản lý các yếu tố tài chính cần thiết, từ đó có cái nhìn rõ ràng về tình hình tài chính và khả năng thực hiện các mục tiêu chiến lược. Các yếu tố chính trong kế hoạch tài chính bao gồm:
Dự báo bán hàng: Giúp doanh nghiệp lên kế hoạch sản xuất, phân phối, và quản lý tài chính, đồng thời hỗ trợ trong việc ra quyết định liên quan đến marketing, nhân sự và phát triển sản phẩm.
Dự tính chi phí: Bao gồm chi phí cố định và chi phí biến đổi (như chi phí sản xuất, chi phí marketing, chi phí nhân sự, chi phí vận hành, v.v.).
Dự báo lợi nhuận: Tính toán lợi nhuận dựa trên doanh thu và chi phí dự kiến, nhằm đánh giá khả năng sinh lời của doanh nghiệp.
Nguồn vốn và các kênh huy động vốn: Xác định các nguồn vốn cần thiết để vận hành doanh nghiệp, bao gồm vốn tự có, vốn vay, hoặc huy động từ các nhà đầu tư.
Kế hoạch quản lý dòng tiền: Dự báo và kiểm soát dòng tiền ra và vào của doanh nghiệp. Mục tiêu là đảm bảo doanh nghiệp có đủ tiền mặt để thanh toán các khoản chi phí, duy trì hoạt động kinh doanh hàng ngày hoặc các khoản đầu tư cần thiết.
Kế hoạch tài chính: Hoạch định tất cả các yếu tố tài chính của doanh nghiệp trong dài hạn, bao gồm các nguồn lực tài chính, chi phí đầu tư, lợi nhuận kỳ vọng v.v để đạt được các mục tiêu kinh doanh tổng thể.
Bước 9: Đánh giá và điều chỉnh
Bước cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng khi lập kế hoạch kinh doanh là xem xét, đánh giá và điều chỉnh lại cho phù hợp với tình hình thực tế trong trường hợp phát hiện những điểm không khả thi. Việc thường xuyên xem xét và điều chỉnh kế hoạch giúp doanh nghiệp tối ưu hóa hiệu quả hoạt động kinh doanh.
Lưu ý: Kế hoạch kinh doanh là bước cụ thể hóa chiến lược thành hành động, có thể thay đổi linh hoạt trong ngắn hạn để phù hợp với tình hình thực tế của doanh nghiệp. Tuy nhiên, chiến lược cần được xác định rõ ràng và ổn định, vì đây là hướng đi dài hạn ( > 5 năm) của công ty. Chỉ thay đổi chiến lược khi có vấn đề lớn hoặc tác động mạnh từ yếu tố vĩ mô ngoài tầm kiểm soát của doanh nghiệp.
Xây dựng và bám sát vào kế hoạch kinh doanh sẽ giúp bạn có cái nhìn tổng quan và thấu đáo hơn trước khi quyết định đầu tư vào các hoạt động kinh doanh. Trong quá trình lập kế hoạch kinh doanh, bạn cũng có thể chia sẻ với những người đáng tin cậy hoặc các chuyên gia tư vấn để có thêm những góc nhìn mới, cũng như các phản hồi khách quan từ họ. Hy vọng rằng sau khi tham khảo bài viết này của Dương Gia Phát, bạn đã biết cách xây dựng cho mình một bản kế hoạch kinh doanh hiệu quả.
Chi tiết các dịch vụ digital marketing của Dương Gia Phát
Đào tạo digital marketing
